Stanowisko Kościoła katolickiego
w sprawie rozwodu i separacji

W sytuacjach skrajnych (np. przemocy, uzależnienia) Kościół katolicki dopuszcza możliwość wystąpienia do sądu o separację cywilną, ale nie o rozwód!

Katolicka norma moralna mówi:
„Jeśli legislacja cywilna dopuszcza możliwość separacji i rozwodu, wierni nie mogą prosić o rozwód (1). Przy takim założeniu godziwe jest jedynie odwołanie się do separacji. Prócz tego, że rozwód bardzo trudnym uczyniłby ponowne zawiązanie współżycia małżeńskiego, do którego małżonkowie byliby zobowiązani – po ustaniu powodów separacji – prośba o rozwód wywołałaby też poważne zgorszenie”
Źródło: Augusto Sarmiento Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik teologii małżeństwa i rodziny, Wydawnictwo M, Kraków 2002, s. 310-311 (Imprimatur nr 2389/2002 Kuria Metropolitalna w Krakowie).

(1) Prawo polskie na mocy Ustawy z dnia 21 maja 1999 r. (Dz. u. Nr 52, poz. 532) przewiduje możliwość sądowego orzeczenia separacji, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. Orzeczenie separacji ma skutki cywilnoprawne podobne jak w wypadku rozwodu (ustanie wspólnoty majątkowej, opieka nad dziećmi), z tym że małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa cywilnego. Jeśli jednak wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.
Źródło: Cf. P. Kasprzyk, Instytucja separacji małżeńskiej. Lublin-Sandomierz 1999.

Kościół katolicki wyraźnie wskazuje na możliwość rozdzielenia małżonków (ale nie przez rozwód) w skrajnych sytuacjach. W Kodeksie Prawa Kanonicznego w kanonie 1153 czytamy:
„§ 1. Jeśli jedno z małżonków stanowi źródło poważnego niebezpieczeństwa dla duszy lub ciała drugiej strony albo dla potomstwa, lub w inny sposób czyni zbyt trudnym życie wspólne, tym samym daje drugiej stronie zgodną z prawem przyczynę odejścia, bądź na mocy dekretu ordynariusza miejsca, bądź też gdy niebezpieczeństwo jest bezpośrednie, również własną powagą.
§ 2. Po ustaniu przyczyny separacji, we wszystkich wypadkach należy wznowić współżycie małżeńskie, chyba że władza kościelna co innego postanowi”.

W opracowaniu „Sumienie chrześcijańskie a rozwód cywilny” ks. Robert Kantor pisze:

„Co w sytuacji, kiedy strony nie chcą skorzystać z separacji? Katechizm Kościoła Katolickiego poucza: «Jeśli rozwód cywilny pozostaje jedynym możliwym sposobem zabezpieczenia pewnych słusznych praw, opieki nad dziećmi czy obrony majątku, może być tolerowany, nie stanowiąc przewinienia moralnego» (KKK 2383). Ponadto Katechizm poucza, że rozwód jest wykroczeniem przeciwko prawu naturalnemu, znieważa przymierze zbawcze, powiększa jeszcze bardziej ciężar rozbicia i stawia współmałżonka żyjącego w nowym związku w sytuacji publicznego i trwałego cudzołóstwa (zob. KKK 2384). Wynika stąd jasno, że w systemach prawnych, w których istnieje instytucja separacji, rozwód nie może być uprawiedliwiony żadną motywacją” (s. 98-99 – Ks. dr Robert Kantor „Sumienie chrześcijańskie a rozwód cywilny” – https://bit.ly/3FBa0aJ ).

„Istnieje szereg powodów, dla których katolik nie powinien wyrażać zgody na rozwód. Po pierwsze jest to grzech zgorszenia i może wywoływać plagę rozwodów. Zostaje naruszona też zasada „zło dobrem zwyciężaj” oraz łamany jest znak wierności małżeńskiej. Poza tym nie wyrażenie zgody na rozwód to dowód i świadectwo troski o inne sakramentalne małżeństwa, które przeżywają kryzysy. Wreszcie rozwód cywilny to zło moralne łamiące przymierze małżeńskie.
Pojawia się jeszcze inne pytanie: czy istnieją takie sytuacje, kiedy rozwód cywilny może być zaakceptowany jako coś pozytywnego? Odpowiedź jest negatywna. Mówi zresztą o tym Katechizm Kościoła Katolickiego, który rozwód tratuje jako przewinienie moralne. W skrajnych sytuacjach rozwiązaniem alternatywnym dla rozwodu jest separacja, gdyż jest ona zdecydowanie mniej bolesna dla dzieci, jak i dla samych małżonków oraz nie krzywdzi innych małżonków i ich dzieci. Małżonkowie, którzy zdecydowali się na separację nie wchodzą w nowe związki małżeńskie zachowując tym samym wierność przysiędze małżeńskiej” (s. 100 – Ks. dr Robert Kantor „Sumienie chrześcijańskie a rozwód cywilny” – https://bit.ly/3FBa0aJ).

Książka Jacka Pulikowskiego „Sychar. Wygrać trudne małżeństwo” s. 272:

„Ja cię nie opuszczę, ja osobiście składam ci taką obietnicę, że cię nie opuszczę aż do śmierci, niezależnie od tego, co ty zrobisz. Taką deklarację podjęli wszyscy małżonkowie, składający przysięgę małżeńską, zawierający sakramentalne małżeństwo w Kościele katolickim. Czasem choroby powodują, że separacja bywa konieczna. Jednak separacja nie powinna być opuszczeniem. Troska o współmałżonka nadal obowiązuje.
Zauważmy, na czym polega zasadnicza różnica między rozwodem a separacją: rozwód otwiera drogę, przynajmniej cywilnoprawną, do zawarcia następnego małżeństwa – czyli do legalnego względem prawa cudzołóstwa do końca życia. Jeżeli ja, mąż, jestem odpowiedzialny za zbawienie żony, to nie powinienem jej ułatwiać cudzołóstwa, wręcz przeciwnie, powinienem robić wszystko, żeby jej to utrudnić, bo na moim sumieniu leży jej zbawienie. I odwrotnie. Zgoda na rozwód spowoduje, że druga strona może wejść w cudzołożny związek w majestacie prawa cywilnego, a więc legalnie. W nowym związku przecież cudzołoży i być może do końca życia będzie cudzołożyć. A gdzie moja troska o jej zbawienie? Więc nigdy nie doradzałem nikomu rozwodu i mam zamiar tak wytrwać do końca życia. Bo te same zabezpieczenia prawne mogą być w separacji, alimenty i różne inne, ograniczenia władzy, wszystko, co jest konieczne”.
Źródło: www.wygrac-malzenstwo.sychar.org

Katolickie spojrzenie na rozwody: